Bu çalışma ele aldığı zaman diliminde ortaya çıkan Osmanlı-Türk romanı ile dönemin iktidarları arasında söylem birlikteliğinin olup olmadığını sorgulamaktadır. Anlaşılan odur ki, Osmanlı-Türk romanı üzerinden yapılan bir tarih okuması, okuyucu için oldukça zengin bir içerik barındırmaktadır. Özellikle dönemin düşünce dünyası ve ideolojik konumlanmalarını irdelemek isteyen okuyucular için romanlar beklenenden fazlasını sunmaktadır. Bu eser aynı zamanda, sosyal bilimlerde disiplinler arası çalışmaların da bir örneğini sunarak, tarih ile edebiyat arasındaki sıkı ilişkiyi ortaya koymaktadır.
Künye
Kitabın Adı: |
Roman Ne Söyler? Osmanlı-Türk Romanında İdeolojik Değişim |
Yazan: |
|
Dizi Adı: |
Kültür İncelemeleri: 76 |
Yayın Yılı: |
2023 |
Sayfa: |
555 |
Ebat: |
13,5 x 21 cm. |
Kağıt: |
Enzo |
Kapak: |
Cevdet Mehmet Kösemen |
Cilt/Kapak: |
250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk |
ISBN/Barkod: |
9786258472547 |
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ............................................................................................................... 13
1.
GİRİŞ ................................................................ 15
1.1. Çalışmanın Amacı, Konusu ve Kazanımları ....................................... 16
1.2. Çalışmanın Temel Argümanları, Önemi,
Mevcut Literatür ve İçerik .............................................................................. 18
1.3. Teorik Çerçeve ...................................................................................................... 28
....... 1.3.1. Tanımlama Girişimi ................................................................................. 28
....... 1.3.2. Erken Dönem İdeoloji Tartışmaları ................................................. 35
....... 1.3.3. Marksist Yazın ............................................................................................ 39
1.3.3.1. Egemen Fikirler ve Marx ..................................................... 40
1.3.3.2. Hegemonya, Geleneksel Aydınlar ve Gramsci .......... 47
1.3.3.3. Devletin İdeolojik Aygıtları ve Althusser ..................... 52
1.4. Türk Milliyetçiliğine Bir Çerçeve Aramak ........................................... 60
2.
TARİHSEL ARKA PLAN .......................................... 63
2.1. Klasik Osmanlı Devleti İdeolojisine Kısa Bir Bakış ........................ 64
2.2. Reformlar ve İdeolojinin Dönüşümü ........................................................ 66
2.3. Tanzimat Reformları ........................................................................................... 71
2.4. Yeni Osmanlılar ve Osmanlıcılık ................................................................. 73
2.5. Meşrutiyet'in İlanı ve II. Abdülhamid Dönemi ................................. 76
2.6. II. Meşrutiyet Dönemi ve Jön Türkler ..................................................... 79
....... 2.6.1. Jön Türk Dönemi ........................................................................................ 82
....... 2.6.2. İttihat ve Terakki Dış Konjonktür ve Balkan Savaşları .......... 84
....... 2.6.3. Birinci Dünya Savaşı ................................................................................ 88
....... 2.6.4. İttihat ve Terakki Dönemi Reformlar ve İdeoloji ....................... 90
2.7. Kurtuluş Savaşı Dönemi .................................................................................. 96
2.8. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi ................................................................... 107
....... 2.8.1. Terakkîperver Cumhuriyet Fırkası ................................................ 108
....... 2.8.2. Şeyh Said İsyanı ........................................................................................ 109
2.9. Kemalizm ................................................................................................................. 112
3.
1908-1918 OSMANLI-TÜRK ROMANINDA
İDEOLOJİ ....................................................... 125
3.1. Öteki Olamayan Osmanlı ............................................................................. 125
....... 3.1.1. Ara Değerlendirme ................................................................................. 133
3.2. Ahalinin Başına Bela Olan Padişah: II. Abdülhamid ................. 133
....... 3.2.1. İstibdat ve Zulüm .................................................................................... 134
....... 3.2.2. Hafiye Teşkilatı ....................................................................................... 145
....... 3.2.3. Sansür ve Sürgün .................................................................................... 148
....... 3.2.4. Ara Değerlendirme ................................................................................ 153
3.3. Özgürlük Vazgeçilmezimizdir: Jön Türkler .................................... 154
....... 3.3.1. 1908 Devrimi ve 31 Mart Olayları .................................................. 154
....... 3.3.2. Bir Tanımlama Girişimi: Jön Türk Kimdir? ............................. 161
....... 3.3.3. Eleştiri: Acemi Jön Türkler ............................................................... 169
....... 3.3.4. Ara Değerlendirme ................................................................................ 171
3.4. Nasıl Bir Modernleşme ve Nasıl Bir Eğitim ...................................... 172
....... 3.4.1. Çözülemeyen Soru: Neyin Ne Kadarını Almalıyız? ................ 172
....... 3.4.2. Cahilliğin Çözümü: Eğitim ................................................................ 179
....... 3.4.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 181
3.5. Refleks Olarak Ortaya Çıkan Türk Milliyetçiliği ......................... 182
....... 3.5.1. Zamanı Geçmiş Bir İdeoloji: Osmanlıcılık ................................ 182
....... 3.5.2. Yassı Yanaklı Türkler ............................................................................. 188
....... 3.5.3. Tepkisel Bir Uyanış: Geç Kalmış Türklük .................................. 192
.......
3.5.4. Kahraman Türkler: Tarihsel Göndermeler .......................................... 194
....... 3.5.5. Her Türk Asker Doğar ......................................................................... 201
....... 3.5.6. Türk'ün Ötekisi: Hizmetli Gayrimüslimler ................................. 204
....... 3.5.7. Saf Türklerin Mekânı: Anadolu ........................................................ 206
....... 3.5.8. Yerli Burjuva Gereklidir, Saf Türkçeyi Arıyoruz .................... 209
....... 3.5.9. Ara Değerlendirme ................................................................................. 212
3.6. Makbul Kadın ...................................................................................................... 213
....... 3.6.1. Sınırlı Serbestiyet: Makbul Kadın İmajı ...................................... 213
....... 3.6.2. Kadın Eğitimli Olmalıdır .................................................................... 218
....... 3.6.3. Kadın Edilgen Olmamalıdır: Evlilik ............................................. 221
....... 3.6.4. Kadın Meta Olamaz: Cariyeliğin Eleştirisi ............................... 224
3.7. Genel Değerlendirme ........................................................................................ 225
4.
1919-1928 OSMANLI-TÜRK ROMANINDA
İDEOLOJİ ...................................................... 231
4.1. Şehvet Düşkünü Padişahlar ve Sultanlar ........................................... 233
....... 4.1.1. Ara Değerlendirme ................................................................................ 242
4.2. Zulmün ve Karanlığın Hakimiyeti: II. Abdülhamid Rejimi .... 243
4.2.1. Ara Değerlendirme .......................................................................................... 250
4.3. Yeni Bir II. Abdülhamid Rejimi: İttihat ve Terakki .................... 250
4.3.1. Rejimin Olanaklarının Usulsüz Kullanımı:
Adam Kayırmacılık, Rüşvet ve Harp Zenginleri ......................... 262
....... 4.3.2. Amatörlük: Savaş Şartlarında Jön Türklük ............................... 268
....... 4.3.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 271
4.4. Nasıl Bir Modernleşme ve Nasıl Bir Eğitim ...................................... 272
....... 4.4.1. Taklit Etmeyelim, Aslına Bakalım: Modernleşme .................. 273
....... 4.4.2. Yabancı Mekteplere Dikkat: Eğitime Bakış ............................... 277
....... 4.4.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 281
4.5. Toplumu Cahil Bırakan Manzume: Dine Bakış ............................. 281
....... 4.5.1. Cahil Halk: Hurafelerin Eleştirisi ................................................. 281
....... 4.5.2. Zamanı Geçmiş Bir Yapı: Medreseler ........................................... 285
...... 4.5.3. Ahlaksız Hocalar ..................................................................................... 287
....... 4.5.4. Makbul Din ................................................................................................ 293
....... 4.5.5. Ara Değerlendirme ................................................................................ 296
4.6. Milat: Kurtuluş Savaşı Anlatısı ................................................................ 296
....... 4.6.1. Halkı Birleştiren Olaylar: İzmir ve İstanbul'un İşgali .......... 296
....... 4.6.2. Halkın İçinden Çıkan Bir Hareket: Millî Mücadele .............. 300
....... 4.6.3. Fedakarlıklar: Savaş Süreci .............................................................. 305
....... 4.6.4. Domuzlar: Millî Mücadele Sırasında Yunanlılar ................... 307
....... 4.6.5. Ara Değerlendirme ................................................................................ 310
4.7. Hatırlanan Anadolu, Öteki Olarak: İstanbul .................................... 311
....... 4.7.1. Türklüğün Merkezi: Anadolu ............................................................ 312
....... 4.7.2. Halkın Savaşına Kayıtsızlık: Olumsuz İstanbul İmajı .......... 314
....... 4.7.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 318
4.8. Yüce Türk: Türk Milliyetçilği ................................................................... 318
....... 4.8.1. Türklük Doğuyor ...................................................................................... 319
....... 4.8.2. Aşırılıklar: Türk Askeri ........................................................................ 324
....... 4.8.3. Saf Türk'ü Aramak: Türk Tarihi ve Kültürü ............................... 328
....... 4.8.4. Türk'ün Müslüman Ötekisi: İptidai Kürtler ............................... 335
....... 4.8.5. Türk'ün Ötekisi: Gayrimüslimler .................................................... 338
4.8.5.1. Fuhşa Yatkın Toplum: Rumlar ...................................... 338
4.8.5.2. Çirkin Toplum: Ermeniler ................................................ 342
4.8.5.3. Çıkarcı Toplum: Yahudiler .............................................. 345
4.8.5.4. Fuhşun Mekânı: Beyoğlu İmajı .................................... 346
....... 4.8.6. Ara Değerlendirme ................................................................................ 348
4.9. İdeal Türk Kadını ............................................................................................. 349
....... 4.9.1. Kadınlar Edilgen Kalmasın ............................................................... 349
....... 4.9.2. Makbul Kadın ........................................................................................... 354
....... 4.9.3. Kahraman Kadın .................................................................................... 361
....... 4.9.4. Nasıl Bir Evlilik ....................................................................................... 364
4.10. Genel Değerlendirme ..................................................................................... 367
5.
1929-1934 OSMANLI-TÜRK ROMANINDA
İDEOLOJİ ....................................................... 375
5.1. Kendini Kaybetmiş Bir Hükümranlık: Osmanlı ............................. 376
....... 5.1.1. Sefil ve Nankör Padişahlar ................................................................ 376
....... 5.1.2. Halkı Sömüren Osmanlı ...................................................................... 381
....... 5.1.3. Vatana İhanet: Kurtuluş Savaşı Sürecinde Osmanlı ............. 385
....... 5.1.4. Şehvet Düşkünü Padişahlar ................................................................ 389
....... 5.1.5. Ara Değerlendirme ................................................................................. 393
5.2. Kızıl Sultan: II. Abdülhamid ..................................................................... 394
....... 5.2.1. Vahşi ve Kindar Hükümdar ................................................................ 394
....... 5.2.2. Milletin Kanını Emen Canavarlar: II. Abdülhamid Yönetimi 397
....... 5.2.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 402
5.3. Yeni Bir II. Abdülhamid Dönemi: İttihat ve Terakki'ye Bakış 403
....... 5.3.1. Mektepli Gençler: Tanımlama ......................................................... 403
....... 5.3.2. Görgüsüz Jönler: Karaktere Yönelik Eleştiriler ..................... 405
....... 5.3.3. Milletin Başına Üç Kişilik Bela: Yönetime Yönelik Eleştiriler 407
....... 5.3.4. Soyguncu İttihatçılar: İktisadi Eleştiriler ve Harp Zenginleri 411
....... 5.3.5. Ara Değerlendirme ................................................................................ 413
5.4. Olumsuzlanan Din ............................................................................................ 413
....... 5.4.1. Rakı ve Fuhuş Meraklısı Hocalar .................................................... 414
....... 5.4.2. Sömürü Düzeninin Parçası Olarak Medreseler ve Tekkeler 419
....... 5.4.3. Ara Değerlendirme ................................................................................ 423
5.5. Romanda Tarih Anlatısı: Kurtuluş Savaşı ........................................ 424
....... 5.5.1. Savaş Öncesine Bakış ........................................................................... 424
5.5.1.1. Anadolu'nun Genel Durumu .......................................... 424
5.5.1.2. İstanbul'un İşgali .................................................................. 427
....... 5.5.2. Savaş Dönemi ........................................................................................... 429
5.5.2.1. İzmir'in İşgali .......................................................................... 429
5.5.2.2. Savaş Süreci: Hazırlık Dönemi ...................................... 430
5.5.2.3. Savaş Süreci: Anadolu'nun Kurtuluşu ...................... 432
....... 5.5.3. Millî Mücadele Karşıtları ................................................................... 435
....... 5.5.4. Zafer ve Türklerin Kazanımları ....................................................... 437
....... 5.5.5. Ara Değerlendirme ................................................................................ 439
5.6. Yeni Bir Rejim Doğuyor: Kemalizm ..................................................... 439
....... 5.6.1. Mustafa Kemal .......................................................................................... 439
5.6.1.1. Aşırılıklar İçeren Tanımlamalar:
Bir Tanrı Olarak Mustafa Kemal ................................. 440
5.6.1.2. Türklüğün Kurtarıcısı .......................................................... 445
....... 5.6.2. Zaman Dışı Geçerliliği Olan Bir İdeoloji: Kemalizm .......... 448
...... 5.6.3. Yönetim Sistemi Olarak Cumhuriyete Bakış .............................. 452
...... 5.6.4. Laiklik, Eğitim ve Dil Meselelerine Bakış ................................... 456
...... 5.6.5. Bu Kadarı Olmaz: Türk Milliyetçiliği ........................................... 460
5.6.5.1. Aşırılıklar İçeren Tanımlamalar: Allah Türk'tür. 461
5.6.5.2. Türklüğe Yönelik Genel Göndermeler ....................... 465
5.6.6. Her Zaman İhtiyaç Duyulan Ötekiler:
Gayrimüslimlere Bakış ............................................................................ 469
5.6.6.1. Ahlaksız Rumlar ...................................................................... 469
5.6.6.2. Vahşi Ermeniler ..................................................................... 471
5.6.6.3. Ötekileştirmekte Zorlanılan Yahudiler ...................... 473
....... 5.6.7. Müslim Ötekiler: Hilekâr Araplar ................................................. 473
....... 5.6.8. Ara Değerlendirme ................................................................................ 476
5.7. Değişmeyen Kadın İmgesi ............................................................................ 476
....... 5.7.1. Eğitimli Türk Kadını ............................................................................. 477
....... 5.7.2. Kadın Erkekle Eşitlenir ....................................................................... 482
....... 5.7.3. Makbul Evlilik .......................................................................................... 485
5.8. Genel Değerlendirme ........................................................................................ 489
SONUÇ ................................................................................................................................ 495
KAYNAKÇA .................................................................................................................... 511
DİZİN .................................................................................................................................... 533
